Wist je dat 18 oktober de Wereldmenopauzedag is? De perfecte gelegenheid dus om enkele tips en tricks te leren die je helpen gezond te blijven en bekkenproblemen in de toekomst te voorkomen.

Inleiding

Hallo. Ik ben Phillipa Butler, een gediplomeerde kinesist en gecertificeerde pilates- en yogadocent. Ik heb een specifieke interesse in de menopauze. Die is ontstaan uit mijn eigen ervaringen, en een algemeen gebrek aan informatie en begeleiding voor vrouwen die met symptomen en uitdagingen kampen.

Mijn levensmotto is ‘beter voorkomen dan genezen‘, en ik ben ervan overtuigd dat een programma van regelmatige, gepaste lichaamsbeweging de sleutel is tot een fittere, gezondere toekomst.

Ik deel met liefde gedegen informatie en advies waarmee je jouw gezondheid in eigen handen kunt nemen.

De menopauze, wat is dat?

De menopauze is het einde van de vrouwelijke voortplantingscyclus. Ze begint wanneer je eierstokken niet langer het hormoon oestrogeen aanmaken en stoppen met iedere maand een eicel af te geven. Tegelijkertijd neemt de hoeveelheid progesteron en testosteron af. Het is een natuurlijk onderdeel van het verouderingsproces, en doet zich voor tussen de leeftijd van 45 en 55 jaar. De menopauze is officieel wanneer je een jaar lang niet gemenstrueerd hebt. In België is de gemiddelde leeftijd voor de menopauze 51 jaar.

Vroegtijdige menopauze

De uitzondering op de regel is natuurlijk de vroegtijdige menopauze. Die kan op een natuurlijke manier optreden, of medisch of chirurgisch geïnduceerd worden. Een vroegtijdige menopauze betekent dat de periode van je leven met een verlaagd oestrogeengehalte langer is.  Bij een medisch geïnduceerde menopauze is de start erg plots, en kunnen de symptomen zwaarder en in sommige gevallen compleet onverwacht zijn.

Perimenopauze

De term perimenopauze verwijst naar de periode vóór de menopauze, wanneer de menstruatie gestopt is, de voortplantingshormonenbalans begint te veranderen, en symptomen voor het eerst de kop kunnen opsteken.

Wat zijn de symptomen van de menopauze?

Dit zijn de vier belangrijkste symptomen:

1. opvliegers,
2. slaapproblemen,
3. urogenitale klachten en seksuele disfuncties,
4. stemmingswisselingen.

Ze komen vaak voor bij vrouwen in de menopauze en worden het postmenopauzaal syndroom genoemd.

Is er licht aan het einde van de tunnel?

Ja, deze fysieke symptomen kunnen na het intreden van de menopauze geleidelijk aan afnemen. Maar onthoud dat alle vrouwen in hetzelfde schuitje zitten en voor de rest van hun leven een verlaagd oestrogeenniveau hebben. De levensverwachting bij vrouwen in België bedraagt 84 jaar (STATBEL), wat betekent dat ze nog ongeveer 30 jaar lang met een lager oestrogeengehalte leven.

Wat is de impact van de menopauze op de gezondheid van het bekken?

Het hormoon oestrogeen helpt het urogenitale stelsel gezond te houden. Wanneer het oestrogeengehalte rond de menopauze daalt, kunnen de weefsels van de vulva, vagina en plasbuis dunner en fragieler worden. De bekkenbodemspieren worden zwakker en reageren trager, en andere weefsels zoals de fascia kunnen de bekkenorganen minder goed ondersteunen.

Meer dan 50% van de vrouwen heeft na de menopauze last van urogenitale klachten zoals:

• vaginale droogte;
• veelvuldig plassen;
• incontinentie;
• meer aandrang om te plassen;
• terugkerende urineweginfecties;
• ongemak of bloedingen tijdens geslachtsgemeenschap.

De ernst van de symptomen kan variëren, en het is mogelijk dat je meerdere symptomen tegelijk ervaart. Deze beoordelingstool kan je helpen te bepalen of je de hulp van een arts of een bekkenbodemkinesist moet inroepen.

Vulvovaginal Symptom Questionnaire (Erekson EA et al 2013)

Opgelet

Als je last hebt van de onderstaande, mogelijk ernstige symptomen, dan zoek je het best onmiddellijk medische hulp.

• Slechte doorstroming of pijn tijdens het plassen
• Bloed in de urine
• Veelvuldige en intense behoefte om te plassen
• Branderig gevoel tijdens het plassen
• Onvermogen om de blaas te legen, minder blaascontrole
• Druk of pijn in het bekkengebied
• Ongewone of abnormale vaginale bloedingen na de menopauze
• Een blijvende verandering in je ontlastingspatroon, soms met buikpijn

De bekkenbodemspieren sterker maken

Het goede nieuws is dat het trainen van de bekkenbodemspieren een doeltreffende behandeling is voor vrouwen die na de menopauze urogenitale klachten hebben. Door de bekkenbodemspieren sterker te maken, kun je de symptomen van stress- en alle andere soorten incontinentie verhelpen of verlichten (Cacciari et al, 2018).

Zo doe je bekkenbodemoefeningen!

Verrassend veel vrouwen voeren deze oefeningen verkeerd uit! Bump et al. (1991) ontdekte dat 50% van de vrouwen de bekkenbodem niet kon aanspannen na een korte mondelinge instructie, en dat de helft van die vrouwen in de plaats daarvan iets deed dat hun symptomen kon verergeren.

Vind en voel je bekkenbodemspieren

De eerste stap is de correcte spieren identificeren. Bekijk filmpje 1 om te leren hoe je je bekkenbodem vindt en voelt. 

Als je weet dat je bekkenbodem niet zo sterk is, dan is het belangrijk dat je de oefeningen doordacht benadert. Je mag in GEEN ENKEL GEVAL ‘persen’ om deze spieren te vinden. Probeer ook je adem niet in te houden.

Doe de kat-koe

Probeer nu de kat-koe-oefening en voel je bekkenbodem terwijl je beweegt. Filmpje 2

Schakel bij twijfel de hulp van een gekwalificeerde professional in. Een bekkenbodemkinesist kan een lichamelijk onderzoek uitvoeren en in samenspraak met je arts een nieuw trainingsprogramma opstellen.

Meer wandelen is zelfs al een goed begin

Gelukkig kan matige lichaamsbeweging zoals wandelen het risico op incontinentie al verkleinen. (K Bo and IE Nygard, 2019)

Conclusie

Ik hoop dat je je nu zekerder voelt over de stappen die je kunt zetten om de gezondheid van je bekken te verbeteren.  Onthoud dat beweging een medicijn voor lichaam en geest is, en dat je inspanningen in de meeste gevallen echt wel beloond worden. Schiet liever te vroeg dan te laat in actie om je prognose te verbeteren en te voorkomen dat je aandoening verergert.

Referenties

Bump RC, Hurt WG, Fantl JA, Wyman JF. Assessment of Kegel pelvic muscle exercise performance after brief verbal instruction. Am J Obstet Gynecol. 1991 Aug;165(2):322-7; discussion 327-9. doi: 10.1016/0002-9378(91)90085-6. PMID: 1872333.

Cacciari LP, Dumoulin C, Hay-Smith EJ. Pelvic floor muscle training versus no treatment, or inactive control treatments, for urinary incontinence in women: a cochrane systematic review abridged republication. Braz J Phys Ther. 2019 Mar-Apr;23(2):93-107. Epub 2019 Jan 22.

Erekson EA, Yip SO, Wedderburn TS, Martin DK, Li FY, Choi JN, Kenton KS, Fried TR. The Vulvovaginal Symptoms Questionnaire: a questionnaire for measuring vulvovaginal symptoms in postmenopausal women. Menopause. 2013 Sep;20(9):973-9. doi: 10.1097/GME.0b013e318282600b. PMID: 23481118; PMCID: PMC3695224.

Gandhi J, Chen A, Dagur G, Suh Y, Smith N, Cali B, Khan SA. Genitourinary syndrome of menopause: an overview of clinical manifestations, pathophysiology, etiology, evaluation, and management. Am J Obstet Gynecol. 2016 Dec;215(6):704-711. doi: 10.1016/j.ajog.2016.07.045. Epub 2016 Jul 26. PMID: 27472999.

Bø, K., Nygaard, I.E. Is Physical Activity Good or Bad for the Female Pelvic Floor? A Narrative Review. Sports Med 50, 471–484 (2020). https://doi.org/10.1007/s40279-019-01243-1

Maltais ML, Desroches J, Dionne IJ. Changes in muscle mass and strength after menopause. J Musculoskelet Neuronal Interact. 2009 Oct-Dec;9(4):186-97. PMID: 19949277.

NICE guideline [NG123] Urinary incontinence and pelvic organ prolapse in women: management. Published: 02 April 2019 Last updated: 24 June 2019